Nathanna Cainte

Múinteoir

An bhfuil aon cheann Gaelach agat, chun ár saibhreas teanga a mhéadú. Ní seanfhocail atá i gceist agam, ach bealaí ar leith chun rud éigin a rá sa Ghaeilge. Is maith liomsa an ceann seo:



Cuireann sé soir mé. - Cuireann sé as dom go mór/cuireann sé as mo mheabhair mé/cuireann sé fearg orm.

hullaballoo

Tá snáithín eile á chruthú agam cheanna anseo: http://www.boards.ie/vbulletin/showthread.php?t=245889.

Tá a lán nathanna ansin a bhfuil so-úsáidte. D'fhoghlamas iad ó mo shean mhuinteoir i meanscoil. Tá súil agam go mbeidis úsáidte duit.

Stollaire

Tá píosa iontach á reáchtáil ag Lá Nua le déanaí le nathanna cainte nua sa nuachtán gach lá.

Stollaire

Seo a leanas roinnt de na nathanna ó Lá Nua:

-Uair sna naoi n-aird Once in a blue moon
-Ní fiú tráithnín é Its not worth a dam
-Nuair a thiteann ballaí ifrinn When hell freezes over
-Bhí uirthi labhairt trína fiacla She had to eat her words

Múinteoir

Stollaire wrote: »

Seo a leanas roinnt de na nathanna ó Lá Nua:

-Uair sna naoi n-aird Once in a blue moon
-Ní fiú tráithnín é Its not worth a dam
-Nuair a thiteann ballaí ifrinn When hell freezes over
-Bhí uirthi labhairt trína fiacla She had to eat her words

Tá siad go maith, ach nach bhféadfá iad a mhíniú dúinn as Gaeilge.

Cúpla ceann eile uaimse:

- Rinne sé magairlí cránach den obair - Rinne sé praiseach den obair.
Magairlí - ní dóigh liom gur gá an focal seo a mhíniú
- Cráin (t.gin. cránach) = Muc bhaineann.
- Ar ndóigh ní bheadh magairlí ar chráin, mar sin is léiriú maith é ar an bpraiseach atá déanta.

- Rinne sé ciolar chiot de - Thug sé léasadh/greadadh maith dó/d'fhág sé leathmharbh é.

Poll Dubh

Is maith liom an ceann seo a bhí ag Stollaire cúpla mí ó shin:

chomh marbh le hart

Is focal eile d'fia é hart. Ciallaíonn an nath go bhfuil deireadh le rud éigin agus níl seans ar bith go mbeidh sé ar ais go deo. I mBéarla deirtear 'dead as a dodo'.

Poll Dubh

Seo ceann a bhí ag Gufcfan sa snáithe 'An bhfuil Gaeilge maith agat?'

Tá Gaeilge agam ón gcliabhán.

Ciallaíonn cliabhán leaba beag do leanbh óg. Duine atá Gaeilge aige ón gcliabhán, bhí a thuismitheoirí ag labhairt Gaeilge leis ó bhí sé an-óg agus tá sé ina chainteoir dúchais .

Múinteoir

Ar Luas Lasrach (tuiseal ginideach de 'lasair') - go han-tapaidh ar fad.

"Bhí an carr á thiomáint ar luas lasrach".

conchubhar1

uasadaim a lán lán nathanna cainte nuair atá mé ag deanamh scrúdu

ach, táim ag bull**** nuair atá mé ag scriobh - ach níl mé abalta ag smaoimneamh faoi aon rud nuair atá mé ag caint

deirim cúpla rud nuair atá mé ag caint as béarla - cosuil le ''sin é, as they say'' - níl fhios agam cén fath ach - deirim

Poll Dubh

Tá an diallait ar an each contráilte agat

diallait = an rud a chuireann tú ar dhroim capaill nuair atá sé ar intinn agat dul ag marcaíocht.
each = capall
contráilte = mícheart

Úsáidtear an nath seo chun cur in iúl go bhfuil duine ag déanamh rud nach bhfuil aon fhiúntas leis. Deir Béarlóirí go bhfuil tú ag tafann suas an crann mícheart.

Múinteoir

Poll Dubh wrote: »

Tá an diallait ar an each chontráilte agat

diallait = an rud a chuireann tú ar dhroim capaill nuair atá sé ar intinn agat dul ag marcaíocht.
each = capall
contráilte = mícheart

Úsáidtear an nath seo chun cur in iúl go bhfuil duine ag déanamh rud nach bhfuil aon fhiúntas leis. Deir Béarlóirí go bhfuil tú ag tafann suas an crann mícheart.

GRMA a Phoill Dhuibh; sin ceann amháin nach raibh ar eolas agamsa. Ach nach focal firinscneach é 'each' - each contráilte?


Uasal le híseal a dhéanamh le duine - Nuair a bhíonn duine ag caitheamh/ag caint le duine eile amhail is gur páiste é, nó amhail is nach bhfuil sé chomh cliste leis an duine eile.

Poll Dubh

Tá an ceart agat - tá sé leasaithe anois.

Poll Dubh

Fuair mé an nath sin ó 'Gaelic Idioms, English-Irish' ag G.Bannister agus tá ceann eile aige 'Nathanna Cainte - Gaeilge-Béarla'. Is fiú iad a fháil, tá siad le fáil ó litríocht.com

Aurora Borealis

Múinteoir wrote: »

Cuireann sé soir mé. - Cuireann sé as dom go mór/cuireann sé as mo mheabhair mé/cuireann sé fearg orm.

+1


An soir atá i gceist anseo ná teach na ngealt soir i mBéal Átha na Sluaighe..

Múinteoir

Tá na seacht sraith ar an iomaire agam - Tá mé thar a bheith gnóthach le hobair/Tá mé báite san obair

Poll Dubh

Tá dinglis i mo chosa - tá fonn taistil/fánaíochta orm.

MissHoneyBun

Na rudai is fearr liom na:

• An rud ab aite ar fad......
• Idir an da linn
• Go deimhin!
• Mar is gnach
• I ndeireadh na feide

An bhfuil duine eigin ag bailiu iad no pe rud?

Múinteoir

Ceann eile a thaitníonn liom ná i ndeireadh na dála... Ar ndóigh, bíonn ag deireadh an lae á labhairt/scríobh ag go leor daoine mar gheall ar thionchar an Bhéarla, ach is é i ndeireadh na dála an leagan dúchasach Gaelach ceart.

Poll Dubh

MissHoneyBun wrote: »

Na rudai is fearr liom na:

• An rud ab aite ar fad......
• Idir an da linn
• Go deimhin!
• Mar is gnach
• I ndeireadh na feide

An bhfuil duine eigin ag bailiu iad no pe rud?

Cad is brí le 'I ndeireadh na feide'?

MissHoneyBun

Mar ata thuas luaite le Muinteoir, is ceann eile "i ndeireadh na feide" a usaid in ionad na rudai nios coitianta na "i ndeireadh na dala" no "ag deireadh an lae". Usaidtear go mion minic i Baile an Fheirtearaigh agus trid an Daingean

Poll Dubh

Go raibh maith agat. Tá súil agam go mbeidh mé sa cheantar sin i rith an tsamhraidh - tá sé ar intinn agam Sliabh Bhreandáin a dhreapadh agus cá bhfios, b'fhéidir go gcloisfidh mé an nath sin freisin.

MissHoneyBun

Ead an domhan orm Poll Dubh. Ta suil agam go mbainfaidh tu an taitneamh as an turas seo Cuir line orm ma chloiseann tu an leagan cainte a bhi a phle againn!


(Ta bron orm a chairde, ni bhionn usaid an 'fada' le fail agam ar an riomhaire seo)

Poll Dubh

Bhí dhá cheann a ghoile ag gabháil.

I bhfocail eile - bhí sé ag caitheamh aníos agus ag cac ag an am céanna.

Tharla sé dom uair amháin tar éis an-iomarca óil agus féasta mór Abrakebabra ach buíochas le Dia bhí an doirteal díreach in aice an leithris. :pac:

Múinteoir

MissHoneyBun wrote: »

Mar ata thuas luaite le Muinteoir, is ceann eile "i ndeireadh na feide" a usaid in ionad na rudai nios coitianta na "i ndeireadh na dala" no "ag deireadh an lae". Usaidtear go mion minic i Baile an Fheirtearaigh agus trid an Daingean

Ní dóigh liom gurb ionann I ndeireadh na dála agus I ndeireadh an feide, le fírinne. Úsáidtear I ndeireadh na dála chun suimiú a dhéanamh ar an toradh atá ar rud atá críochnaithe, de ghnáth:

“D’éirigh leis pas a fháil sa scrúdú, i ndeireadh na dála”

Ach úsáidtear I ndeireadh na feide nuair atá rud áirithe ag teacht chun deiridh nó ar tí bás a fháil, b’fhéidir. Ar na cosa deiridh, más maith leat.

“Bhí cumhacht Impireacht na Breataine i ndeireadh na feide, tar éis an Dara Cogadh Domhanda.”

Múinteoir

Dúnadh an dorais tar éis na foghla - Rud a dhéanamh nuair atá sé ró-dhéanach chun an cás a leigheas.

Is suimiúil an chaoi a bhfuil sé seo difriúil leis an leagan Béarla. Sa Ghaeilge, tá an doras á dhúnadh tar éis ionsaí, ach sa Bhéarla tá an doras á dhúnadh tar éis éalú (an capall, ar ndóigh)!

Míshásta

Múinteoir wrote: »

Ceann eile a thaitníonn liom ná i ndeireadh na dála... Ar ndóigh, bíonn ag deireadh an lae á labhairt/scríobh ag go leor daoine mar gheall ar thionchar an Bhéarla, ach is é i ndeireadh na dála an leagan dúchasach Gaelach ceart.

Agus dar ndóigh, leagan coitianta eile:

"Sa deireadh thiar thall"

Zebby

An bhfuil 'Ní mó ná sásta a bhí mé' luaite go fóill?

Ceapaim gur sin an fhoirm ceart, ach ní gheallaimse aon rud daíobh. Nócha fan gcéad an ama, ní úsáidtear i gceart é, agus cuireann sé isteach go mór ar mo mhúinteóir gaeilge...

Múinteoir

Zebby wrote: »

An bhfuil 'Ní mó ná sásta a bhí mé' luaite go fóill?

Ceapaim gur sin an fhoirm ceart, ach ní gheallaimse aon rud daíobh. Nócha fan gcéad an ama, ní úsáidtear i gceart é, agus cuireann sé isteach go mór ar mo mhúinteóir gaeilge...

Conas a bhíonn sé mícheart ag daoine?

Zebby

Ní mó ná sásta mé, níor mó ná sásta a bhí mé, níor mór ná sásta a bhí mé, srl.

Measaim nach bhfuil i gceist ach an méid focail atá á úsáid, agus sin an rud atá chomh deacair faoi.

Múinteoir

Castar na daoine ar a chéile - Is áit bheag é an domhan agus bíonn daoine ag bualadh le daoine eile in áiteanna nach mbíonn siad ag súil leo.

Múinteoir

Ní cathair mar a tuairisc í * - Níl sí chomh maith is a cheaptar/deirtear i gcoitinne.


* Foclóir Uí Dhónaill, lth. 197

Gael

Tadhg an Mhargaidh* - gnáthdhuine, an gnáthfhear ar an tsráid.

* Foclóir Uí Dhónaill, lth. 1191

Tulyar

Ba bhuairt suain dom é. = Bhí sé ag goilliúint chomh mór sin ar m'aigne go raibh sé ag teacht idir mé agus codladh na hoíche.

Do dhubhaigh is do ghormaigh air le feirg. = Chlaochlaigh a ghnúis le feirg.

Sé a athair ina aithbhreith é. = Níl oighre ar a athair ach é.

B'fhearr liom do chabhair ná do chealg. = B'fhearr liom mar charaid ná mar namhaid thú.

Tulyar

Láidriú Cainte.

Athuair = Arís.

Ina dhiaidh sin is uile = mar sin féin.

Sceimhle croí = scanradh.

Is minic a bhí eagla ar dhuine agus níor bhaol dó = is minic a bhí imní ar dhuine gan chúis.

Níl aon chaitheamh agam i ndiaidh leabhar = níl aon tóir ar leabhair agam = is beag é mo spéis i leabhair.

cautioner

Tulyar wrote: »

Ba bhuairt suain dom é. = Bhí sé ag goilliúint chomh mór sin ar m'aigne go raibh sé ag teacht idir mé agus codladh na hoíche.

Do dhubhaigh is do ghormaigh air le feirg. = Chlaochlaigh a ghnúis le feirg.

Sé a athair ina aithbhreith é. = Níl oighre ar a athair ach é.

B'fhearr liom do chabhair ná do chealg. = B'fhearr liom mar charaid ná mar namhaid thú.

Is aoibhinn liom do chuid nathanna; faraor, níl mo Ghaeilge maith go leor chun na cinn seo a thuiscint
An féidir leat iad a mhíniú le do thoil?

Tulyar

cautioner wrote: »

Is aoibhinn liom do chuid nathanna; faraor, níl mo Ghaeilge maith go leor chun na cinn seo a thuiscint
An féidir leat iad a mhíniú le do thoil?

A Chautioner,
Déanfad mo dhícheall iad a mhíniú chomh maith agus is féidir liom.

(1) Ba bhuairt suain dom é = bhíos chomh buartha agus chomh corraithe sin nach rabhas in ann dul a chodladh.

(2) Do dhubhaigh is do ghormaigh air le feirg = tháinig riastra feirge air = bhií fearg an domhain air.

(3) Sé a athair ina aithbhreith é = níl aon oidhre ar a athair ach é = tá ana-dhealramh aige lena Dheaid = tá sé ana-chosúil lena Dheaid.

Go néirí ádh leat.

Poll Dubh

Tá Gaeilge chomh maith ag Tulyar go gcaithfidh sé a mhíniúcháin a mhíniú! Maith thú Tulyar as na míniúcháin breise a sholáthar, agus maith thú cautioner as ucht na míniúcháin a lorg mar ní fheicim mórán daoine ag déanamh sin.

gleannuirce

Tháinig sé aniar aduaidh orm - tharla rud éigin go tobann, gan súil leis

cautioner

gleannuirce wrote: »

Tháinig sé aniar aduaidh orm - tharla rud éigin go tobann, gan súil leis

D'fhoglaim an ceann sin i rith an tsamhraidh, bainim úsáid as go minic, is aoibhinn liom é!

Samildánach

Is snáithín (mar a déarfadh sibhse!) iontach é seo!
Tá na nathanna éagsúla a bhíonn go sonraíoch i caint na ndaoine go riachtanach chun líofacht na Ghaeilge/cruinneas an theanga a fháil agus den scríbhneoir díograiseach fiú!


Tá cothrom na Féinne acu - Baineann an ceann seo le té macánta nó orónach. Is breá liom na cinn a bíonn ceangailte leis an bhéaloideas, nó a déanann tagairt ar.

Faraor, táim in umar na haimléise Alas, táim go brónach ar fad.

bhí siad ina dtost - Ní raibh focail nó fúm uathu.

Tá cosc orm - Níl cead agam rud éigin a déanamh/Táim fé smacht duine eile.

Cúpla cinn simplí, a mbíonn le feiceáil nó le cloisteáil go minic sa litríocht nó i mbéal na phobail. Píosa chomhairle daoibh, is rud iontach do foclóir a chomhaid ar do fhón! Tá áis "Nóta" ann i ngach fón, agus gach achair a chluinim focail nua scríobhann mé síos sa ghuthán iad!

Múinteoir

cautioner wrote: »

D'fhoglaim an ceann sin i rith an tsamhraidh, bainim úsáid as go minic, is aoibhinn liom é!

Is breá liom an nath cainte sin chomh maith.

Chomh bródúil le cat a mbeadh póca air - Cur síos ar dhuine atá thar a bheith bródúil as féin.

Foclóir Uí Dhónaill - lth. 143

Tulyar

Samildánach wrote: »

Is snáithín (mar a déarfadh sibhse!) iontach é seo!
Tá na nathanna éagsúla a bhíonn go sonraíoch i caint na ndaoine go riachtanach chun líofacht na Ghaeilge/cruinneas an theanga a fháil agus den scríbhneoir díograiseach fiú!


Tá cothrom na Féinne acu - Baineann an ceann seo le té macánta nó orónach. Is breá liom na cinn a bíonn ceangailte leis an bhéaloideas, nó a déanann tagairt ar.

Faraor, táim in umar na haimléise Alas, táim go brónach ar fad.

bhí siad ina dtost - Ní raibh focail nó fúm uathu.

Tá cosc orm - Níl cead agam rud éigin a déanamh/Táim fé smacht duine eile.

Cúpla cinn simplí, a mbíonn le feiceáil nó le cloisteáil go minic sa litríocht nó i mbéal na phobail. Píosa chomhairle daoibh, is rud iontach do foclóir a chomhaid ar do fhón! Tá áis "Nóta" ann i ngach fón, agus gach achair a chluinim focail nua scríobhann mé síos sa ghuthán iad!

Ana-smaoineamh. Míle buíochas.

Tulyar

Is minic abhí eagla ar dhuine agus níor bhaol dó = Is minic abhí imní ar dhuine gan chúis.

Tháinig an tuar faoin dtairngreacht = tháinig gach rud chun críche faoi mar a dúradh.

Níl aon chaitheamh agam i ndiaidh leabhar = níl aon tóir ar leabhair agam = is beag é mo spéis i leabhair.

Stollaire

N'fheadar an nath cainte é, ach léigh mé é seo in alt Uí Thithligh inniu:

aghaidh na ndaoine = Popular/coitianta, popular opinion etc

"Tharla le déanaí gur nochtadh aghaidh na ndaoine"

An gal gréine

"Spré ar do ghaota." Deirtear sin le duine a bhíos ag ithe go minic nó ag caint go minic ar itheachán.

An gal gréine

Castar na daoine ar a chéile ach ní chastar na cnoic ná na sléibhte.
Chun an dlaíóg mhullaigh a chur ar nath cainte a bhí ag An Múinteoir tamall ó shin. Crann do shláinte leat.

Múinteoir

Gheall sé na hoirc is na hairc dom* - Gheall sé gach rud faoin spéir dom.

* Foclóir Uí Dhónaill, lth. 933

Múinteoir

Casadh an chorcáin leis an gciteal* - Nuair a chuireann duine drochthréith a bhaineann leis féin i leith duine/daoine eile.

* Foclóir Uí Dhónaill, lth 195

Tulyar

Múinteoir wrote: »

Casadh an chorcáin leis an gciteal* - Nuair a chuireann duine drochthréith a bhaineann leis féin i leith duine/daoine eile.

* Foclóir Uí Dhónaill, lth 195

Ceann eile atá ar aon bhrí leis an gceann thuas:

Níl ann ach achasán na hóinsí don amaid.

Tenente

Bhí dhá chroí uirthi = Bhí sí thar/os coinn an ghealach.

Tá mé ag leamh úrsceal don fhoghlaimeoir fásta ag an t-am seo agus bhí an nath seo ann. Agus an minuí seo i an ghluis ag an deireadh an leabair. An bhfuil sé labhairt ag na daoine i gnath comrá? Níl a fhios agam

Poll Dubh

Tenente wrote: »

Bhí dhá chroí uirthi = Bhí sí thar/os coinn an ghealach.

Tá mé ag leamh úrsceal don fhoghlaimeoir fásta ag an t-am seo agus bhí an nath seo ann. Agus an minuí seo i an ghluis ag an deireadh an leabair. An bhfuil sé labhairt ag na daoine i gnath comrá? Níl a fhios agam

Níl a fhios agam an bhfuil sé i ngnáth comhrá ach an oiread. Rinne mé Googláil air ach ní bhfuair mé mórán torthaí dó. Tháinig mé trasna léirmheas leabhair agus de réir údar an léirmheasa níl 'uirthi' ceart - ba chóir 'aici' a bheith ann.

"An locht is mó a bheadh agamsa ar an leabhar seo, más locht é, ná an Béarlachas atá ann, agus seo roinnt samplaí - ......bhí dhá chroí uirthi in áit bhí dhá chroí aici....Ach, is dóigh gurbh í seo Gaeilge an lae inniu, agus go bhfuil mo chuid Gaeilge sean-nósach."